Apneu is een aandoening die wordt gekenmerkt door een abnormale ademhaling tijdens de slaap. Mensen met slaapapneu hebben meerdere verlengde adempauzes wanneer ze slapen. Deze tijdelijke adempauzes veroorzaken een slechtere slaap en tasten de zuurstoftoevoer naar het lichaam aan, wat ernstige gevolgen voor de gezondheid kan hebben.
Apneu is een van de meest voorkomende slaapstoornissen in de Nederland. Zowel kinderen als volwassenen en mensen van beide geslachten kunnen er last van hebben, hoewel het bij mannen vaker voorkomt.
Welke soorten apneu zijn er?
- Obstructieve Slaap Apneu (OSA): OSA treedt op wanneer de luchtweg achter in de keel fysiek geblokkeerd raakt. Deze obstructie veroorzaakt tijdelijke ademstops.
- Centraal Slaap Apneu (CSA): CSA ontstaat doordat er een probleem is met het systeem van de hersenen om de spieren die betrokken zijn bij de ademhaling te besturen, wat leidt tot een tragere en oppervlakkigere ademhaling.
- Gemengde slaapapneu: Wanneer een persoon tegelijkertijd zowel OSA als CSA heeft, spreekt men van gemengde slaapapneu of complexe slaapapneu.
Omdat de onderliggende oorzaken verschillend zijn, zijn er belangrijke verschillen in de symptomen, oorzaken en behandelingen van OSA en CSA.
Hoe vaak komt slaapapneu voor?
Obstructieve slaapapneu komt naar schatting voor bij 2-9% van de volwassenen2 in de Verenigde Staten, maar veel gevallen worden niet gediagnosticeerd3, wat overeenkomt met studies die aanzienlijk hogere percentages OSA hebben gevonden. De precieze prevalentie is moeilijk vast te stellen omdat in studies verschillende criteria voor de diagnose van de aandoening zijn gebruikt. Een consistente bevinding is echter dat OSA meer mannen dan vrouwen treft4. De aandoening kan bij mensen van alle leeftijden voorkomen, maar komt vaker voor bij oudere volwassenen.
Gebleken is dat ongeveer 0,9% van de volwassenen5 boven de 40 jaar aan centrale slaapapneu lijdt. Het komt veel vaker voor bij mannen dan bij vrouwen.
Zoals uit deze gegevens blijkt, komt OSA veel vaker voor dan CSA. Wanneer mensen het over “slaapapneu” hebben, bedoelen ze daarom meestal OSA.
Wat zijn de Symptomen van apneu?
Alle drie de vormen van apneu hebben een aantal gemeenschappelijke symptomen:
- Een verstoorde ademhaling waarbij de ademhaling moeizaam verloopt of zelfs een minuut aan een stuk stopt
- Overmatige slaperigheid overdag
- Ochtend hoofdpijn
- Prikkelbaarheid
- Beperkte aandachtsspanne of moeite om helder te denken
Veel van deze symptomen ontstaan door een slechte nachtrust en een verlaagd zuurstofgehalte als gevolg van een onderbroken ademhaling.
Sommige bijkomende symptomen houden verband met obstructieve slaapapneu:
- Snurken, waaronder snurken dat bijzonder luid is en gepaard gaat met hijgen, verstikken of snuiven, waardoor iemand kort wakker kan worden
- Ochtendlijke keelpijn of droge mond
- Regelmatig wakker moeten worden om te plassen6 (nocturie)
- Chronisch snurken is het meest voorkomende symptoom van OSA, maar dat wil niet zeggen dat iedereen die snurkt slaapapneu heeft. Snurken is geen frequent symptoom bij mensen met CSA.
Over het algemeen is een persoon met slaapapneu zich ‘s nachts niet bewust van zijn ademhalingsproblemen. Daarom komen ze er vaak pas achter via een bedpartner, familielid of huisgenoot. Overmatige slaperigheid overdag is het meest waarschijnlijke symptoom dat wordt opgemerkt door mensen met slaapapneu die alleen wonen.
Wat zijn de oorzaken van apneu?
- Obstructieve slaapapneu treedt op wanneer de luchtwegen van een persoon geblokkeerd raken tijdens de slaap. Er zijn meerdere factoren gevonden die het risico op verstopping en OSA verhogen:
- Anatomische kenmerken. De grootte en de positie van iemands nek, kaak, tong, amandelen en ander weefsel achter in de keel kunnen de luchtstroom rechtstreeks beïnvloeden.
- Zwaarlijvigheid. Overgewicht is een belangrijke oorzaak van OSA en kan in tot 60% van de gevallen een onderliggende risicofactor zijn. Zwaarlijvigheid draagt bij tot anatomische vernauwing van de luchtwegen en uit onderzoek is gebleken dat een gewichtstoename van 10% gelijk kan staan aan een zesvoudige toename7 van het risico op OSA.
- Gebruik van kalmerende middelen, waaronder alcohol. Kalmerende medicijnen en drugs kunnen ervoor zorgen dat het weefsel in de keel zich ontspant, waardoor de luchtweg gemakkelijker verstopt raakt.
- Familiegeschiedenis. Mensen die een of meer naaste familieleden hebben met OSA hebben een grotere kans om zelf OSA te ontwikkelen.
- Sigaretten roken. Mensen die roken, vooral zware rokers, blijken meer last van OSA te hebben8 dan mensen die niet roken.
- Slapen op uw rug. Deze slaaphouding maakt het gemakkelijker voor weefsel om in te klappen9 rond de luchtwegen en verstoppingen te veroorzaken.
- Verstopte neus. Mensen bij wie het vermogen om door de neus te ademen door verstopping is verminderd, hebben meer kans op OSA.
- Hormoonafwijkingen. Hormoonaandoeningen zoals hypothyreoïdie10 (onderactieve schildklier) en acromegalie11 (overmatig groeihormoon) kunnen het risico op OSA verhogen door zwelling van weefsel in de buurt van de luchtwegen te veroorzaken en/of bij te dragen aan iemands risico op obesitas.
Bij CSA wordt de ademhaling op een andere manier beïnvloed dan bij OSA. In plaats van een obstructie die ademhalingsonderbrekingen veroorzaakt, ontstaat het probleem in de manier waarop de hersenen communiceren met de spieren die verantwoordelijk zijn voor de ademhaling. Met name de hersenstam neemt het kooldioxideniveau in het lichaam niet goed waar, waardoor de ademhaling trager en oppervlakkiger is dan zou moeten.
CSA houdt meestal verband met een onderliggende medische aandoening. Een beroerte, een infectie van de hersenen of in zeldzame gevallen een hersentumor kunnen bijvoorbeeld de hersenstam beschadigen. Ook pijnmedicijnen zoals opioïden kunnen dit normale ademhalingsproces verstoren.
Hartfalen wordt beschouwd als een risicofactor voor CSA, en CSA kan ook ontstaan wanneer iemands zuurstofniveau wordt verstoord omdat hij zich op grote hoogte bevindt.
Wat zijn de gezondheidsrisico’s van apneu?
Apneu kan leiden tot slaaptekort door constante nachtelijke onderbrekingen en een kortere algemene slaap. Slaapgebrek wordt in verband gebracht met verstrekkende gevolgen voor de gezondheid die een persoon lichamelijk, geestelijk en emotioneel beïnvloeden, en daarom is het geen verrassing dat apneu in verband wordt gebracht met diverse gezondheidsproblemen.
Omdat het de zuurstofbalans in het lichaam beïnvloedt, brengt onbehandelde slaapapneu het gevaar met zich mee van verschillende cardiovasculaire problemen12 , waaronder hoge bloeddruk, hartaanvallen, hartziekten en beroertes.
Wat zijn de behandelingen voor apneu?
Als u symptomen van apneu heeft, is het verstandig om met een arts te praten. Zonder inzicht in de onderliggende oorzaken van uw slaapapneu is het moeilijk te behandelen. Indien nodig kan de arts een slaaponderzoek aanbevelen om uw slaap te analyseren, inclusief uw ademhaling.
Als bij iemand OSA of CSA wordt vastgesteld, is behandeling vaak effectief om de slaap te verbeteren en de risico’s op gezondheidscomplicaties op lange termijn te verminderen. Een arts die bekend is met de situatie van de patiënt, is het best in staat om de mogelijke voordelen en risico’s van behandelingen te bespreken en specifieke aanbevelingen te doen.
Veranderingen in levensstijl, zoals afvallen, het gebruik van kalmerende middelen verminderen en op uw zij slapen, kunnen sommige gevallen van OSA oplossen. Een andere gebruikelijke behandeling is het nachtelijke gebruik van een continu positieve luchtwegdruk- (CPAP) of bi-level positieve luchtwegdruk- (BiPAP) machine. Deze apparaten persen lucht door een masker in de luchtweg om deze tijdens de slaap open te houden.
Sommige soorten mondstukken die de kaak of tong in een bepaalde positie houden, zijn een optie voor mensen met bepaalde anatomische kenmerken die lichte OSA veroorzaken. Daarnaast kan, hoewel dit meestal niet de eerste behandelingsoptie is, een operatie worden overwogen om weefsel te verwijderen en de luchtweg te verbreden. Bij mensen met dit symptoom kunnen medicijnen worden voorgeschreven om slaperigheid overdag tegen te gaan.
De behandeling van CSA richt zich meestal op het beheersen van de onderliggende aandoening, zoals een herseninfectie, hartfalen of aanpassing aan de hoogte, die een verstoorde ademhaling veroorzaakt. CPAP- of BiPAP-apparaten of aanvullende zuurstof kunnen sommige patiënten ook helpen.
