Nachtmerries

Dromen is een van de meest ingewikkelde en mysterieuze aspecten van de slaap. Dromen kunnen visioenen van grootsheid en gelukzaligheid bevatten, maar ze kunnen ook beangstigend, bedreigend of stressvol zijn.

Als je wakker wordt van een nare droom, noemen we dat een nachtmerrie. Het is normaal om af en toe een nachtmerrie of nare droom te hebben, maar voor sommige mensen komen ze vaak terug, waardoor ze de slaap verstoren en ook een negatieve invloed hebben op hun wakkere leven.

Weten wat de verschillen zijn tussen nachtmerries, nachtmerries en nachtmerriestoornissen is een eerste stap om de oorzaken van nachtmerries aan te pakken, een passende behandeling in te stellen en beter te slapen.

Dromen is een van de meest ingewikkelde en mysterieuze aspecten van de slaap. Hoewel dromen visioenen van grootsheid en gelukzaligheid kunnen bevatten, kunnen ze ook eng, bedreigend of stressvol zijn.

Als een nachtmerrie het gevolg is van een nare droom en u wakker wordt, noemen we dat een nachtmerrie. Het is normaal om af en toe een nachtmerrie of nare droom te hebben, maar voor sommige mensen komen ze vaak terug, waardoor ze de slaap verstoren en ook een negatieve invloed hebben op hun wakkere leven.

Weten wat de verschillen zijn tussen nachtmerries, nachtmerries en nachtmerriestoornissen is een eerste stap om de oorzaken van nachtmerries aan te pakken, een passende behandeling in te stellen en beter te gaan slapen.

Wat zijn nachtmerries?

In de slaapgeneeskunde hebben nachtmerries een striktere definitie dan in het gewone taalgebruik. Deze definitie helpt om nachtmerries te onderscheiden van nare dromen1: hoewel beide een verontrustende droominhoud hebben, zorgt alleen een nachtmerrie ervoor dat je wakker wordt uit je slaap.

Nachtmerries zijn levendige dromen die bedreigend, verontrustend, bizar of anderszins hinderlijk kunnen zijn. Ze komen vaker voor tijdens de REM-slaap (Rapid Eye Movement), de fase van de slaap die wordt geassocieerd met intense dromen. Nachtmerries komen vaker voor in de tweede helft van de nacht, wanneer meer tijd wordt doorgebracht in de REM-slaap.

Als je wakker wordt uit een nachtmerrie, is het normaal dat je je acuut bewust bent van wat er in de droom is gebeurd, en veel mensen voelen zich overstuur of angstig. Lichamelijke symptomen zoals een veranderde hartslag of zweten kunnen ook worden waargenomen na het ontwaken.

Wat is nachtmerrie stoornis?

Hoewel de meeste mensen van tijd tot tijd nachtmerries hebben, treedt een nachtmerriestoornis op wanneer een persoon vaak nachtmerries heeft die zijn slaap, stemming en/of functioneren overdag verstoren. Het is een slaapstoornis die bekend staat als parasomnie. Parasomnia’s omvatten talrijke soorten abnormaal gedrag tijdens de slaap.

Mensen die af en toe nachtmerries hebben, hebben geen nachtmerriestoornis. Bij een nachtmerriestoornis gaat het om terugkerende nachtmerries die in het dagelijks leven merkbaar ongemak veroorzaken.

Zijn nachtmerries normaal?

Het is normaal voor zowel kinderen als volwassenen om af en toe nare dromen en nachtmerries te hebben. Uit een onderzoek bleek bijvoorbeeld dat 47% van de studenten aan de universiteit in de afgelopen twee weken ten minste één nachtmerrie had gehad.

Nachtmerriestoornis komt echter veel minder vaak voor. Onderzoeken schatten dat ongeveer 2-8% van de volwassenen problemen heeft met nachtmerries.

Frequente nachtmerries komen vaker voor bij kinderen dan bij volwassenen. Nachtmerries bij kinderen komen het meest voor tussen de leeftijd van drie en zes jaar en hebben de neiging minder vaak voor te komen naarmate kinderen ouder worden. In sommige gevallen houden nachtmerries echter aan tot in de adolescentie en de volwassenheid.

Nachtmerries komen zowel bij mannen als bij vrouwen voor, hoewel vrouwen over het algemeen vaker melden nachtmerries te hebben4 , vooral tijdens de adolescentie tot middelbare leeftijd.

Waarom hebben we nachtmerries?

Er is geen eensluidende verklaring voor waarom we nachtmerries hebben5. In feite is er een voortdurende discussie in de slaapgeneeskunde en de neurowetenschappen over waarom we überhaupt dromen. Veel deskundigen geloven dat dromen deel uitmaakt van de methoden van de geest om emoties te verwerken en het geheugen te consolideren. Slechte dromen kunnen dan een onderdeel zijn van de emotionele reactie op angst en trauma, maar er is meer onderzoek nodig om definitief te verklaren waarom nachtmerries voorkomen.

Wat is het verschil tussen nachtmerries en slaapangst?

Slaapangst, ook wel nachtmerries genoemd, is een andere vorm van parasomnie waarbij de slaper onrustig en angstig lijkt tijdens de slaap. Nachtmerries en slaapangsten hebben een aantal onderscheidende kenmerken:

  • Nachtmerries gebeuren tijdens de REM-slaap, terwijl slaapangsten gebeuren tijdens de niet-REM-slaap (NREM).
  • Bij slaapangst wordt iemand niet volledig wakker; in plaats daarvan blijft iemand meestal slapen en is het moeilijk wakker te krijgen. Als hij wakker wordt, is hij waarschijnlijk gedesoriënteerd. Als iemand daarentegen wakker wordt uit een nachtmerrie, is hij meestal alert en zich bewust van wat er in zijn droom gebeurde.
  • De volgende dag heeft iemand met nachtmerries meestal een duidelijke herinnering aan de droom. Mensen met slaapangst zijn zich zelden nog bewust van de episode.
  • Nachtmerries komen vaker voor in de tweede helft van de nacht, terwijl slaapangst vaker in de eerste helft voorkomt.

Wat veroorzaakt nachtmerries?

Veel verschillende factoren kunnen bijdragen aan een hoger risico op nachtmerries:

  • Stress en angst: Droevige, traumatische of zorgwekkende situaties die stress en angst opwekken, kunnen nachtmerries uitlokken. Mensen met chronische stress en angst kunnen meer kans hebben om een nachtmerriestoornis te ontwikkelen.
  • Geestelijke gezondheidsproblemen: Nachtmerries worden vaak in veel hogere mate gemeld door mensen met psychische aandoeningen zoals posttraumatische stressstoornis (PTSS), depressie, algemene angststoornis, bipolaire stoornis, en schizofrenie. Mensen met PTSS hebben vaak frequente, intense nachtmerries waarin ze traumatische gebeurtenissen herbeleven, wat de symptomen van PTSS verergert en vaak bijdraagt aan slapeloosheid.
  • Bepaalde drugs en medicijnen: Het gebruik van bepaalde soorten illegale stoffen of voorgeschreven medicijnen die het zenuwstelsel beïnvloeden, wordt in verband gebracht met een hoger risico op nachtmerries.
  • Ontwenning van sommige medicijnen: Sommige medicijnen onderdrukken de REM-slaap, dus wanneer iemand stopt met het nemen van die medicijnen, is er een korte-termijn rebound effect van meer REM-slaap gepaard met meer nachtmerries.
  • Slaaptekort: Na een periode van onvoldoende slaap ervaart een persoon vaak een REM-rebound, die levendige dromen en nachtmerries kan uitlokken.
  • Persoonlijke geschiedenis van nachtmerries: Bij volwassenen is een risicofactor voor nachtmerriestoornis een geschiedenis van terugkerende nachtmerries tijdens de kindertijd en adolescentie.
  • Hoewel dit niet volledig wordt begrepen, kan er een genetische predispositie bestaan die het waarschijnlijker maakt dat frequente nachtmerries in een familie voorkomen. Dit verband kan worden veroorzaakt door genetische risicofactoren voor psychische aandoeningen die verband houden met nachtmerries.

Er zijn aanwijzingen dat mensen die nachtmerries hebben, een veranderde slaaparchitectuur hebben, wat betekent dat ze abnormaal door de slaapfasen heen gaan. Sommige studies hebben ook een verband gevonden tussen nachtmerries en obstructieve slaapapneu (OSA), een ademhalingsstoornis die gefragmenteerde slaap veroorzaakt, hoewel verder onderzoek nodig is om dit verband te verduidelijken.

Houden nachtmerries verband met waakactiviteit?

Nachtmerries kunnen een duidelijk verband hebben met dingen die gebeuren terwijl je wakker bent. Nachtmerries die verband houden met angst en stress, in het bijzonder PTSS, kunnen flashbacks of beelden met zich meebrengen die direct verband houden met traumatische gebeurtenissen.

Niet alle nachtmerries hebben echter een gemakkelijk herkenbare relatie met wakkere activiteiten. Nachtmerries kunnen een bizarre of verbijsterende inhoud hebben die moeilijk te herleiden is tot specifieke omstandigheden in iemands leven.

Kunnen nachtmerries de slaap beïnvloeden?

Nachtmerries, vooral terugkerende nachtmerries, kunnen een aanzienlijke invloed hebben op iemands slaap. Mensen met een nachtmerriestoornis hebben een grotere kans om te lijden onder een vermindering van zowel de kwantiteit als de kwaliteit van de slaap.

Slaapproblemen kunnen op verschillende manieren door nachtmerries worden veroorzaakt. Mensen die ‘s nachts last hebben van nachtmerries kunnen angstig wakker worden, waardoor het moeilijk is om hun geest te ontspannen en weer in slaap te komen. Angst voor nachtmerries kan ertoe leiden dat men slaap vermijdt en minder tijd aan slaap besteedt.

Helaas kunnen deze stappen de nachtmerries verergeren. Slaapvermijding kan leiden tot slaaptekort, wat een REM-slaaprebound kan uitlokken met nog intensere dromen en nachtmerries. Dit leidt vaak tot verdere slaapvermijding, waardoor een patroon van verstoorde slaap ontstaat dat culmineert in slapeloosheid.

Nachtmerries kunnen psychische aandoeningen verergeren die de slaap kunnen verslechteren, en onvoldoende slaap kan aanleiding geven tot meer uitgesproken symptomen van aandoeningen zoals depressie en angst.

Onvoldoende slaap als gevolg van nachtmerries en nachtmerriestoornissen kan overdag leiden tot overmatige slaperigheid, stemmingswisselingen en een verslechterde cognitieve functie. Dit alles kan een aanzienlijke negatieve invloed hebben op iemands activiteiten overdag en op de kwaliteit van leven.

Wanneer moet u naar een dokter gaan voor nachtmerries?

Omdat het normaal is om af en toe een nachtmerrie te hebben, kunnen sommige mensen het moeilijk vinden om te weten wanneer nachtmerries reden tot zorg zijn. U moet met uw arts over nachtmerries praten12 als:

Nachtmerries meer dan één keer per week voorkomen
Nachtmerries uw slaap, stemming en/of dagelijkse activiteiten beïnvloeden
De nachtmerries beginnen op het moment dat u met nieuwe medicijnen begint
Om uw arts te helpen begrijpen welke invloed nachtmerries op u hebben, kunt u een slaapdagboek bijhouden waarin u uw totale slaap en slaapstoornissen, waaronder nachtmerries, bijhoudt.

Hoe wordt een nachtmerriestoornis behandeld?

Infrequente nachtmerries hebben normaal gesproken geen behandeling nodig, maar zowel psychotherapie als medicijnen kunnen mensen met een nachtmerriestoornis helpen. Door nachtmerries te verminderen, kunnen behandelingen een betere slaap en algehele gezondheid bevorderen.

Behandeling voor nachtmerries moet altijd worden begeleid door een gezondheidsdeskundige die de meest geschikte therapie kan vaststellen op basis van de algehele gezondheid van de patiënt en de onderliggende oorzaak van hun nachtmerries.

Psychotherapie

Psychotherapie, ook bekend als gesprekstherapie, is een categorie behandeling die werkt aan het begrijpen en heroriënteren van negatieve gedachten. Gesprekstherapie heeft een brede toepassing bij de aanpak van psychische stoornissen en slaapproblemen zoals slapeloosheid.

Veel soorten psychotherapie vallen onder de noemer cognitieve gedragstherapie (CGT), waaronder een gespecialiseerde vorm van CGT voor slapeloosheid (CGT-I) die kan worden gebruikt om nachtmerries te behandelen. Een centraal onderdeel van CGT is het heroriënteren op negatieve gedachten en gevoelens en het veranderen van schadelijke gedragspatronen.

Er zijn talrijke vormen van gesprekstherapie en CGT die kunnen helpen nachtmerries te verminderen:

  • Beeld Herhalingstherapie: Deze benadering houdt in dat een terugkerende nachtmerrie wordt herschreven in een script dat wordt herschreven en vervolgens wordt gerepeteerd wanneer men wakker is om te veranderen hoe het zich ontvouwt en invloed heeft op de slaper.
  • Lucide Droom Therapie: In een heldere droom, is een persoon zich actief bewust dat hij droomt. Lucide droomtherapie maakt gebruik van dit idee om iemand de mogelijkheid te geven de inhoud van een nachtmerrie positief te veranderen door zich er op dat moment bewust van te zijn.
  • Blootstelling en Desensibilisatie Therapieën: Omdat veel nachtmerries voortkomen uit angsten, maken een aantal benaderingen gebruik van gecontroleerde blootstelling aan die angst om de emotionele reactie erop te verminderen. Voorbeelden van deze technieken om “je angsten onder ogen te zien” zijn zelf-blootstellingstherapie en systematische desensitisatie.
  • Hypnose: Deze benadering creëert een ontspannen, trance-achtige mentale toestand waarin een persoon gemakkelijker positieve gedachten kan opnemen om stress te bestrijden.
  • Progressieve diepe spierontspanning: Hoewel het geen directe vorm van gesprekstherapie is, is progressieve diepe spierontspanning een techniek om de geest en het lichaam tot rust te brengen. Het omvat een diepe ademhaling en een opeenvolging van spanning en ontspanning in spieren door het hele lichaam. Ontspanningsmethoden als deze zijn een hulpmiddel dat in gesprekstherapie is ontwikkeld om de opbouw van stress tegen te gaan.
  • Gedragsaanbevelingen in het kader van gesprekstherapie omvatten vaak veranderingen in de slaaphygiëne. Dit houdt in dat de slaapkamer meer slaapvriendelijk moet worden gemaakt en dat er dagelijkse routines en gewoonten moeten worden ontwikkeld die een consistente slaap bevorderen.

Veel psychotherapieën voor nachtmerries bestaan uit een combinatie van methoden. Voorbeelden hiervan zijn CGT-I, Slaapdynamische therapie13 en Exposure, Relaxation, and Rescripting Therapy (ERRT)14. Hulpverleners in de geestelijke gezondheidszorg kunnen gesprekstherapie voor nachtmerries op maat maken voor de patiënt en, indien nodig, rekening houden met een co-existente psychische stoornis.

Hoe kunt u helpen nachtmerries te stoppen en beter te slapen?

Als u nachtmerries heeft die uw slaap of dagelijks leven verstoren, is de eerste stap om met uw arts te praten. Het identificeren en aanpakken van een onderliggende oorzaak kan helpen om nachtmerries minder frequent en minder hinderlijk te maken.

Of nachtmerries nu vaak voorkomen of af en toe voorkomen, u kunt verlichting krijgen door uw slaaphygiëne te verbeteren. Het opbouwen van betere slaapgewoonten is een onderdeel van veel therapieën voor nachtmerriestoornissen en kan de weg vrijmaken voor een regelmatige slaap van hoge kwaliteit.

Er zijn veel elementen van slaaphygiëne, maar enkele van de belangrijkste, vooral in de context van nachtmerries, zijn onder andere:

  • Het volgen van een consistent slaapschema: Het hebben van een vaste bedtijd en slaapschema helpt je slaap stabiel te houden, waardoor slaapvermijding en nachtmerrie-inducerende REM-rebound na slaaptekort wordt voorkomen.
  • Gebruik maken van ontspanningsmethoden: Manieren vinden om te ontspannen, zelfs een eenvoudige diepe ademhaling, kan helpen om de stress en zorgen te verminderen die aanleiding geven tot nachtmerries.
  • Cafeïne en alcohol vermijden: Cafeïne kan uw geest stimuleren, waardoor het moeilijker wordt om te ontspannen en in slaap te vallen. Alcohol drinken vlak voor het slapengaan kan in de tweede helft van de nacht een REM-rebound veroorzaken die nachtmerries kan verergeren. Het is beter om alcohol en cafeïne ‘s avonds zoveel mogelijk te vermijden.
  • Verminder schermtijd voor het slapen gaan: Het gebruik van een smartphone, tablet of laptop voor het slapengaan kan uw hersenactiviteit verhogen en het moeilijk maken om in slaap te vallen. Als de schermtijd gepaard gaat met negatieve of verontrustende beelden, kan dit nachtmerries in de hand werken. Om dit te voorkomen, kunt u voor het slapengaan een routine instellen waarbij u een uur of langer voor het slapen gaan geen beeldschermen gebruikt.
  • Creëer een rustgevende slaapomgeving: Uw slaapkamer moet een gevoel van rust bevorderen met zo weinig mogelijk afleidingen of verstoringen. Stel een comfortabele temperatuur in, sluit overmatig licht en geluid buiten en zorg voor een ondersteunend en uitnodigend bed en beddengoed.
Slaapwetenschap