Slaapwetenschap onderzocht het zoekgedrag van Nederlanders naar slaapmiddelen. Afgelopen maand berichtte de NOS dat 1 op de 5 Belgen slaapmiddelen gebruikt. Slaapwetenschap vroeg zich af hoe het met het slaapmiddelen gebruik in Nederland gesteld is.
Wat hebben we onderzocht?
Slaapwetenschap heeft data over zoekopdrachten die Nederlanders invoeren om slaapmiddelen te zoeken. Deze data is afkomstig uit Google Trends. In de volgende spreadsheet staan de maandelijkse zoekvolumes per zoekterm vermeld.
Op basis van de maandelijkse zoekvolumes in Google hebben we de grootste verandering in zoekgedrag in een tijdspanne van 4 jaar bekeken (2019 versus 2022).
Gebruikte zoekwoorden
De exacte zoektermen die zijn geanalyseerd bestaan uit de onderstaande woorden:
De lijst met zoektermen bestaat zowel uit medische namen als merknamen (bijvoorbeeld: “valdispert” en “droomsap”). Voor de zoekterm “magnesium” zijn alleen de zoektermen gebruikt die direct verband houden met slapeloosheid: namelijk: “magnesium bisglycinaat”, “magnesium glycinaat” en “magnesium tauraat”.
- Klassieke slaapmiddelen (op basis van benzodiazepines)
- kortwerkende slaapmiddelen met recept: temazepam, midazolam, zolpidem, dormicum, ambien, rohypnol, normison en imovane.
- langwerkende slaapmiddelen met recept: oxazepam, diazepam, lorazepam, valium, nitrazepam, seresta, temesta.
- Slaapmiddelen zonder recept (voedingssupplementen): melatonine, droomsap, valeriaan, valdispert, gaba, magnesium bisglycinaat, magnesium tauraat, l theanine, l tryptofaan, 5-HTP, rhodiola rosea en magnesium glycinaat.
Wat viel op?
In 2022 werden er 2,5 miljoen zoektermen ingevoerd in Google die verband houden met slaapmiddelen. De volgende veranderingen in de tijdspanne van 4 jaar vielen op:
- Het aantal zoekopdrachten naar slaapmiddelen die zonder recept bij de drogist verkrijgbaar steeg in 4 jaar tijd met 48%.
- De zoekopdrachten naar de klassieke slaapmiddelen steeg slechts met 10% in dezelfde periode.
- Het aantal zoekopdrachten naar langwerkende slaapmiddelen (“doorslapers”) is 2x zo groot als kortwerkende slaapmiddelen (“inslapers”).
Zoekopdrachten naar slaapmiddelen zonder recept
In 2022 werden er 2,5 miljoen zoektermen ingevoerd in Google die verband houden met slaapmiddelen. De volgende veranderingen in de tijdspanne van 4 jaar vielen op:
- Het aantal zoekopdrachten naar slaapmiddelen die zonder recept bij de drogist verkrijgbaar steeg in 4 jaar tijd met 48%.
- De zoekopdrachten naar de klassieke slaapmiddelen steeg slechts met 10% in dezelfde periode.
- Het aantal zoekopdrachten naar langwerkende slaapmiddelen (“doorslapers”) is 2x zo groot als kortwerkende slaapmiddelen (“inslapers”).
Volgens slaapexpert Irma Leijten van HalloSlaap weten steeds meer mensen dat klassieke slaapmiddelen op basis van benzodiazepines, kortdurend werken en nadelige bijwerkingen hebben. “Het alternatief van natuurlijke slaapmiddelen klinkt voor veel mensen aantrekkelijk en onschuldig.” “Toch blijkt die aanname niet altijd terecht. “Natuurlijke middelen kunnen de slaap negatief beïnvloeden”, zegt Karin van Rijn, somnoloog bij SEIN, expertisecentrum voor epilepsie en slaapgeneeskunde. Lees hieronder wat de experts zeggen over de uitkomsten van dit onderzoek.
Aantal zoekopdrachten per soort slaapmiddel
Aantal online zoekopdrachten per soort slaapmiddelen: kortwerkend, langwerkend en slaapmiddelen zonder recept.
Op welke slaapmiddelen zonder recept wordt gezocht?
De populairste slaapmiddelen zonder recept zijn melatonine (met 14% stijging), droomsap (met 349% stijging) en magnesium (met 244% stijging).
Aantal jaarlijkse zoekopdrachten naar slaap- en kalmeringsmiddelen die zonder recept verkrijgbaar zijn zoals: melatonine, droomsap, magnesium, valeriaan, valdispert en gaba.
Experts maken zich zorgen
Voor de informatie in dit artikel sprak Slaapwetenschap met verschillende experts die input gaven voor het onderzoek en persbericht. De wetenschappers vallen onder de drie grote slaap verenigingen van ons land: de Nederlandse Vereniging voor Slaap-en Waakonderzoek (NSWO), de Slaapgeneeskunde Vereniging Nederland (SVNL) en Vereniging Kind en Slaap. Slaapwetenschap sprak met 10 slaapdeskundigen over de resultaten van het onderzoek.
Karin Van Rijn – Somnoloog
Wat vind u ervan dat Nederlanders steeds meer zoeken naar slaapmiddelen zoals melatonine en droomsap?
“Het lijkt erop dat mensen vaak denken dat een natuurlijk middel onschuldig is. Maar ook natuurlijke middelen kunnen de slaap negatief beïnvloeden.
Vanuit de slaapverenigingen is hier al eerder tegen geageerd en ook tegen hoge doseringen in de vrije verkoop. In het recente artikel over juiste gebruik melatonine, wordt duidelijk gesteld dat melatonine een chronobioticum is, en rechtstreeks op de biologische klok werkt. Melatonine vanaf 0,3 mg. is een medicijn.
We zien in de klinische praktijk allerlei supplementen voorbij komen. Zoals Droomsap, Sleepjuice, Traumsaft. Mensen worden er in ieder geval geestelijk afhankelijk van. Ook hier geldt dat je beter eens goed kunt kijken naar je slaapgedrag.
Wat zou jou advies zijn aan Nederlands die zoeken naar slaapmiddelen?
Je bent zelf het beste medicijn. Kijk eens kritisch of jouw slaapgedrag wel bij jouw huidige levensfase past. Als vijftiger slaap je niet meer de 8 uur die je als jong volwassene nodig had. En slaap je volgens je chronotype? Ben je een avond- of ochtendmens? Luister eens naar je lichaam wanneer je slaap krijgt en wakker wordt. Let meer op de kwaliteit van je slaap, dan op het aantal uren. Helpt dit niet voldoende ga naar de huisarts. Deze kan samen met jou kijken of een verwijzing voor aanvullend onderzoek in een slaapcentrum zinvol is. Of dat een verwijzing naar een slaapoefentherapeut of psycholoog voor cognitieve gedragstherapie voor insomnie passend is.”
Dr. Winni Hofman – Somnio Online Slaaptherapie
Wat vindt u ervan dat Nederlanders steeds meer naar slaapmiddelen zoeken?
“Het is pijnlijk dat het nog steeds zo is dat men toch in eerste instantie liever naar chemische hulpmiddelen grijpt dan te zoeken naar een gedragsmatige (niet-medicamenteuze) aanpak van het slaapprobleem. En dit terwijl het toch bekend is dat een gedragsmatige aanpak wel onderliggende oorzaken aanpakt en dat dit op de lange duur ook effectiever is.
Wat vind u ervan dat steeds meer zogenaamde “natuurlijke” slaapmiddelen zonder recept en advies bij de drogist te koop zijn?
Als wetenschapper vind ik natuurlijk dat er altijd gedegen onderzoek gedaan dient te worden naar het effect van allerlei (vaak kruiden) middeltje op de slaap. Er bestaat al een lange tijd een Europese wet tegen ongefundeerde claims over effecten op de gezondheid. Helaas zijn zogenaamde ‘botanicals’ (tuinkruiden) daarvan uitgezonderd en kan er volstaan worden met het verwijzen naar traditioneel gebruik.
Wat vind u ervan dat er steeds meer naar melatonine wordt gezocht bij slapeloosheid?
Melatonine is geen slaapmiddel, maar een hormoon dat te maken heeft met onze biologische klok. Deze biologische klok in de hersenen zorgt er voor dat ons slaap/waakritme regelmatig blijft en in de pas blijft lopen met het 24-uursritme van dag en nacht.
“Het tijdstip waarop melatonine wordt aangemaakt staat dan ook onder controle van deze biologische klok. Bij het donker worden neemt de hoeveelheid melatonine in het bloed sterk toe. Als het weer licht begint te worden, zo’n 12 uur later, wordt er weer minder melatonine aangemaakt. Daarom wordt melatonine ook wel het donker-hormoon genoemd.
Ik vind het geen goed idee dat melatonine zonder recept en/of advies verkrijgbaar is, aangezien mensen daarmee hun slaap/waakritme kunnen verschuiven.
Wat zou jou advies zijn aan Nederlands die toevlucht nemen tot slaapmiddelen?
Mijn advies zou zijn om niet zomaar je toevlucht te nemen tot slaapmiddelen (en vaak ook middelen gebruikt van een vriend/vriendin), maar de huisarts om advies te vragen. Artsen zijn in Nederland verplicht om zich te houden aan de richtlijnen van het Nederlands Huisarts Genootschap.”
Irma Leijten – Slaaptrainer en -coach bij HalloSlaap
Wat vind je ervan dat Nederlanders bij slapeloosheid vaker naar slaapmiddelen lijken te grijpen? “Het hoort denk ik bij onze dynamische, snel veranderende maatschappij dat mensen zoeken naar snelle en gemakkelijke oplossingen voor problemen. Als dat kan en blijvend werkt, is dat natuurlijk prima.
Bij slaap is dat echter lastig omdat slaapproblemen vaak complex zijn en er dus niet een eenduidige oplossing is. Ik kan me dus voorstellen dat je verleid wordt om te grijpen naar een quick fix, zeker als er gepromoot wordt dat het natuurlijke ingrediënten bevat, dan denk je al snel “baat het net dan schaadt het niet”.
Melatonine is één van de meest gebruikte middelen die te koop is bij de drogist
Melatonine is een lichaamseigen bioritmehormoon. Ik noem het ook wel eens het donkerhormoon. Het wordt namelijk aangemaakt als het donker wordt. Het is echter géén slaapmiddel. Ga je dit hormoon op eigen initiatief innemen dan ga je invloed uitoefenen op je natuurlijke slaap-waakbalans.
Met eerst misschien succes, wat zomaar kan komen omdat je ontspant omdat je de oplossing gevonden denkt te hebben, een vorm van placebo-effect dus. Op termijn heeft het vaak een averechts effect omdat je je natuurlijke slaap-waakritme uit balans brengt.
Alleen een slijmvliestest kan uitwijzen of je extra Melatonine nodig hebt, wat voor jou de juiste dosering is en het juiste tijdstip van inname.
Dat het – ondanks al deze inzichten- nog steeds vrij verkrijgbaar is, vind ik onbegrijpelijk.
Slaapmedicatie is ontworpen om mensen met slapeloosheidsklachten uit de vicieuze cirkel van slapeloosheid te helpen. Even een boost te geven waardoor daarna eventueel met behulp van gedragstherapie – het natuurlijke slaapvermogen hersteld kan worden.
Omdat de kortdurende werking en nadelige bijwerkingen van slaapmedicatie inmiddels bekend zijn, klinkt het alternatief, potjes met natuurlijke slaapverbeteraars, aantrekkelijk en onschuldig.
Droomsap en wellicht ook andere middelen bevatten de stof doxylamine, die niet zo onschuldig is. Dit kan ook vervelende bijwerkingen geven en sufheid, ook overdag.
Zowel door de vrij verkrijgbare middelen als van de op recept verkrijgbare middelen wordt het proces van inslapen vergemakkelijkt. Dat is fijn maar geen garantie voor voldoende slaap en zeker niet voor goede kwaliteit slaap.
Die kwaliteit van slaap bepaalt echter ook de kwaliteit van je fysieke, mentale en emotionele herstel door slaap. En dus de kwaliteit van je dag, van je functioneren, je energie, je concentratie, je humeur.
Wat zou jouw advies zijn aan Nederlands die toevlucht nemen tot slaapmiddelen?
Ik zou in eerste instantie een slaapmiddel niet aanraden. Zeker niet als mensen ondanks hun slaapproblemen overdag nog voldoende energie ervaren om goed te functioneren. De echte oplossing zit in jezelf, in je vermogen om een gezonde balans te hanteren voor je je inspanning en echte ontspanning. Echte ontspanning opent de deur voor goede kwaliteit slaap. Een goed opgeleide slaapcoach kan mensen hierbij helpen. Een slaapmiddel kan nuttig zijn om uit de vicieuze cirkel van slapeloosheid te komen. Even wat slaap bijtanken om vervolgens aan de slag te gaan met de echte oplossing, die in jezelf waar ik net over sprak. Slaapmiddelen hebben geen blijvende invloed op je slaap. En verslechteren in de regel de kwaliteit van je slaap. Het is een soort pleister.
Tot een paar jaren geleden was het belang van slaap nog relatief onbekend. Ook de aanpak van slaapproblemen was zeer beperkt. De huisarts kon slaapmedicatie geven en je eventueel doorsturen naar een slaapcentrum voor verdere diagnostiek Daar waren en zijn nog steeds lange wachttijden.
Goede gedragstherapie voor slaapproblemen was er niet. Daar begint nu gelukkig verandering in te komen.”
